Pokolenie Z (ang. Generation Z, znane również jako „zoomerzy”) – termin stosowany na świecie do określenia ludzi urodzonych, według różnych klasyfikacji, mniej więcej od połowy lat 90. XX wieku do początku lat 2010 (dolne granice dat urodzenia: 1995–1997, górne: 2010–2012).

Pokolenie to wpisuje się w teorię generacji stworzoną przez Williama Straussa i Neila Howego. Większość przedstawicieli Pokolenia Z to dzieci osób z Pokolenia X lub młodszych rodziców.

Jako pierwsze pokolenie wychowane od najmłodszych lat w świecie internetu i technologii cyfrowych, przedstawiciele Pokolenia Z są określani mianem „cyfrowych tubylców”. Spędzają oni więcej czasu na korzystaniu z urządzeń elektronicznych, a mniej na czytaniu książek niż wcześniejsze generacje, co ma wpływ na ich zdolność koncentracji, zasób słownictwa, wyniki w nauce oraz przyszły wkład w gospodarkę. W porównaniu do wcześniejszych generacji Pokolenie Z dojrzewa wolniej – rzadziej sięga po alkohol i rzadziej zachodzi w ciążę w wieku nastoletnim.

Na całym świecie istnieją dane wskazujące, że dziewczęta z Pokolenia Z zaczynają dojrzewać znacznie wcześniej niż przedstawicielki wcześniejszych pokoleń. Ponadto, w tej generacji częściej występują alergie, zwiększa się świadomość i diagnozowanie chorób psychicznych, a także obserwuje się częstsze problemy ze snem. W wielu krajach u młodzieży z Pokolenia Z częściej diagnozuje się niepełnosprawność intelektualną i zaburzenia psychiczne niż u przedstawicieli starszych pokoleń.

Pokolenie Z obejmuje osoby urodzone między końcem lat 90. XX wieku a początkiem lat 2010. W mediach współczesnych przyjęło się nazywać je „zoomerami”, czasem określanymi również jako „Zetki” lub „Centenialsi”.

Klasyfikacja pokoleń

Podział generacyjny stał się popularny na początku lat 90. XX wieku. Jego twórcami są amerykańscy historycy i socjologowie Neil Howe i William Strauss. Ich metodologię badawczą w rozmowie z „Lenta.ru” wyjaśniła psycholog szkolna Anastasia Varlamova.

Zgodnie z teorią generacji co około 20 lat następuje zmiana wartości, idei i sposobu myślenia. Jest to konieczne, aby społeczeństwo nie stagnowało, lecz ewoluowało w odpowiedzi na tempo zmian we współczesnym świecie.

Jak działa teoria generacji?
Według tej teorii ludzie urodzeni w określonym okresie czasowym wykazują podobne cechy zachowania. Kontekst historyczny otaczający dane pokolenie kształtuje ich cechy społeczno-psychologiczne, które są uniwersalne dla wszystkich przedstawicieli danej grupy wiekowej.

Zgodnie z teorią Straussa i Howego zmiana pokoleń zachodzi co 15–20 lat.

Osoby urodzone na granicy pokoleń tworzą grupę przejściową – okres „przejścia” trwa od trzech do pięciu lat. Mogą one wykazywać cechy zarówno swojego pokolenia, jak i poprzedniego lub następnego.

Charakterystyka pokoleń

• Baby boomers („boomersi”) – osoby urodzone w latach 1946–1963. Ich dzieciństwo przypadało na okres powojenny, a nazwa pokolenia wynika z gwałtownego wzrostu liczby urodzeń w tamtym czasie. Boomersi to optymistyczni i patriotyczni pracoholicy, dla których praca jest priorytetem. Z wiekiem stają się bardziej konserwatywni i cenią stabilizację.

• Pokolenie X („Iksy”) – urodzeni w latach 1964–1980. Charakter tego pokolenia kształtowały kryzysy gospodarcze, przewartościowanie wartości rodzinnych i zmiany społeczne. Przedstawiciele tej generacji są pragmatyczni, indywidualiści i często sceptycznie nastawieni do świata.

• Pokolenie Y („Milenialsi”) – urodzeni w latach 1981–1996. Wzrost ich pokolenia przypadł na relatywny spokój geopolityczny oraz dynamiczny rozwój technologii. Milenialsi są egocentryczni i cenią komfort. Ważniejsze jest dla nich samorozwój niż klasyczna ścieżka kariery.

• Pokolenie Z („Zoomerzy”) – urodzeni w latach 1997–2012, dorastający w erze cyfrowej. Od najmłodszych lat silnie związani z technologią i mediami społecznościowymi. Są oszczędni, dbają o zdrowie psychiczne i środowisko naturalne.

• Pokolenie Alfa – urodzeni od 2010 roku. Termin „Pokolenie Alfa” został zaproponowany przez australijskiego badacza Marka McCrindla. Charakterystyka tej generacji wciąż się kształtuje, ale już wiadomo, że cenią oni technologie i angażują się w wyższe cele.

Trzy główne cechy Pokolenia Z

1. Ścisła więź z technologią
Pokolenie Z jest mocno związane z internetem – preferuje komunikację online, zdalną pracę i edukację, a także zakupy online. Zoomerzy często nie rozgraniczają świata wirtualnego od rzeczywistego.

2. Klipowe myślenie i wielozadaniowość
Zetki potrafią jednocześnie korzystać z mediów społecznościowych, prowadzić rozmowy i wykonywać inne zadania. Charakteryzuje ich klipowe myślenie – preferują krótkie i dynamiczne treści wizualne.

3. Subkultury i nostalgia
Zoomerzy chętnie angażują się w subkultury (anime, K-pop, gotycy, punki, e-kids, cosplay itp.). Popularne wśród nich są trendy estetyczne, np. cottagecore, który zyskał popularność w mediach społecznościowych po pandemii COVID-19.

Edukacja

Pokolenie Z ma wysoki poziom dostępu do edukacji. W wielu krajach wskaźniki ukończenia szkoły podstawowej zbliżyły się do 100%. Szybkie kursy online i samokształcenie są dla nich kluczowe.

Demografia

Pokolenie Z stanowi obecnie najliczniejszą grupę na świecie. W 2019 roku ich liczba wynosiła 2,47 miliarda osób, przewyższając liczbę milenialsów. W 2024 roku stanowią około 27% populacji.

Religia

Pokolenie Z jest najmniej religijną generacją w historii, zwłaszcza w krajach zachodnich. W USA i Wielkiej Brytanii odsetek niereligijnych w tej grupie jest wyższy niż w poprzednich pokoleniach.

Cechy wyróżniające zoomerów

• Potrafią oszczędzać – często posiadają własne oszczędności i źródła dochodu.
• Są ambitni – wielu marzy o własnym biznesie i chce zmieniać świat.
• Nie spieszą się z założeniem rodziny – większość planuje rodzinę dopiero około 27. roku życia.
• Są inkluzywni – dążą do tolerancyjnego świata.
• Dbają o zdrowie – unikają alkoholu i papierosów, dbają o kondycję psychiczną i fizyczną.